Składki ZUS - Aktualne i historyczne

28/10/2015

Trybunał Konstytucyjny orzekł dziś, iż kwota wolna od podatku obowiązująca w Polsce jest niezgodna z Konstytucją. Trybunał stwierdził niedopuszczalność utrzymywania kwoty wolnej na poziomie poniżej minimum egzystencji. Brak corocznej waloryzacji kwoty wolnej oznaczał, że obecny rząd przez 8 lat łamał Konstytucję.

Przypomnijmy, iż dokładnie rok temu Rzecznik Praw Obywatelskich skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją wysokości kwoty wolnej od podatku (pisaliśmy o tym tutaj).

Kwota wolna od podatku obowiązująca w Polsce wynosi zaledwie 3091 zł i nie zmieniła się od 8 lat. W 2008 r. wartość kwoty wolnej została bowiem zamrożona przez ówczesny rząd Donalda Tuska. Przez kolejne lata rząd konsekwentnie bronił się przed, najmniejszym choćby, podwyższeniem tej kwoty. Kwota wolna nie ulegała nawet waloryzacji o wskaźnik inflacji, wskutek czego jej realna wartość systematycznie malała.

Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył obecne przepisy, gdy okazało się, że podatkiem dochodowym obciążane są również osoby zarabiające kwoty, które nie wystarczają na zapewnienie minimum egzystencji biologicznej.

Miesięczna kwota zapewniająca minimum egzystencji biologicznej wynosi 541,91 zł. W skali roku daje to kwotę 6502,92 zł. Kwota wolna od podatku (3091 zł) jest zatem ponad dwukrotnie niższa. Oznacza to, że dochody osób żyjących w skrajnym ubóstwie są jeszcze dodatkowo uszczuplane przez państwo. A opodatkowanie to dotyczy ponad połowy dochodów takiej osoby (szczegółowo pisaliśmy o tym tutaj).

Sytuacja staje się jeszcze bardziej wymowna, gdy uwzględnimy fakt, że kwota wolna obowiązująca w Polsce jest jedną z najniższych na świecie. Wyższą kwotę wolną mają nie tylko pozostałe państwa europejskie, ale również takie kraje jak Tanzania, Botswana czy Kambodża (szczegóły tutaj).

Pomimo tych alarmujących danych, rząd Ewy Kopacz odrzucił projekt ustawy zwiększającej kwotę wolną do poziomu minimum egzystencjalnego, czyli do kwoty 6523 zł (pisaliśmy o tym tutaj).

Na posłach koalicji rządzącej PO-PSL nie zrobiła wrażenia nawet informacja o tym, że kwota wolna dla zwykłego obywatela jest 10-krotnie niższa od kwoty wolnej przysługującej posłowi (szczegóły tutaj).

Dziś jednak Trybunał Konstytucyjny przyznał rację Rzecznikowi Praw Obywatelskich i wszystkim tym, którzy nie godzili się na pozostawienie kwoty wolnej na poziomie niższym niż w krajach trzeciego świata. Według Trybunału Konstytucyjnego przepisy dotyczące kwoty wolnej są niezgodne z Konstytucją RP. Trybunał orzekł, iż:

"Art. 27 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w zakresie, w jakim nie przewiduje mechanizmu korygowania kwoty zmniejszającej podatek, gwarantującego co najmniej minimum egzystencji, jest niezgodny z art. 2 i art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej."

W uzasadnieniu wyroku, Trybunał wskazał, iż:

"Obowiązkiem państwa jest pozostawienie dochodu podatnikowi bez obciążania go podatkiem, w zakresie w jakim jest to niezbędne do stworzenia minimalnych warunków godnej egzystencji człowieka. Dopiero dochód przekraczający tę kwotę powinien podlegać opodatkowaniu. (...) Tak pojmowane minimum egzystencji ma rangę wartości konstytucyjnej. Nie powinno być opodatkowane to, co jest niezbędne do stworzenia warunków do godnej egzystencji."

Trybunał zauważył również, że kwota wolna funkcjonująca przez ostatnie lata była instytucją pozorną. Jest ona bowiem niewiarygodnie niska i wynosi ok. 250 zł miesięcznie. Trybunał zaznaczył, że Konstytucja zakazuje kreowania w prawie instytucji pozornych i nawet konieczność zachowania równowagi budżetowej nie uzasadnia wprowadzania do systemu takich rozwiązań.

W uzasadnieniu Trybunał zaznaczył, iż brak mechanizmu waloryzacji kwoty wolnej przez ostatnie lata, przy jednoczesnym ubytku wartości pieniądza, „oznacza w rzeczywistości jej pomniejszanie lub w istocie odbieranie znaczenia tej kategorii”.

Na koniec uzasadnienia Trybunał podkreślił wyraźnie, iż:

"W kwocie wolnej (...) widzimy pewną wizję państwa i jego stosunku do obywatela."

Zgodnie z wyrokiem, przepisy zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny, stracą moc z dniem 30 listopada 2016 roku. Do tego czasu muszą zostać uchwalone nowe przepisy. Prawdopodobnie jednak nowa kwota wolna zostanie uchwalona znacznie szybciej. Prezydent Andrzej Duda zapowiedział bowiem zgłoszenie projektu ustawy w tej sprawie jeszcze w tym roku. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami Prezydenta, kwota wolna miałaby wzrosnąć do poziomu 8 tys. zł.