Składki ZUS - Aktualne i historyczne

28/10/2015

Osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą uniknąć płacenia wysokich składek ZUS w Polsce, zatrudniając się dodatkowo w innym państwie Unii. Sąd Najwyższy stwierdził, iż rozwiązanie takie jest legalne, a ZUS nie ma prawa podważać umów zawartych za granicą.

Zgodnie z przepisami unijnymi, osoba prowadząca działalność gospodarczą w jednym kraju Unii i jednocześnie zatrudniona na umowę o pracę w innym kraju Unii, podlega ubezpieczeniom jedynie w tym kraju, w którym pracuje na etacie. Oznacza to, że osoba taka nie musi opłacać składek ZUS w kraju, w którym prowadzi działalność gospodarczą.

Opisana powyżej zasada umożliwia więc uniknięcie płacenia składek ZUS z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej w Polsce. Warunkiem jest podjęcie pracy w innym kraju Unii Europejskiej.

Mechanizm ten zaczął być wykorzystywany przez polskich przedsiębiorców na szeroką skalę już kilka lat temu. Osoby prowadzące działalność gospodarczą zaczęły bowiem masowo zatrudniać się w firmach zarejestrowanych w innych krajach Unii, głównie w Wielkiej Brytanii i Niemczech, ale również w Czechach, na Słowacji i na Litwie. Dzięki takiemu zatrudnieniu, osoby takie uzyskiwały bowiem zwolnienie z opłacania składek ZUS z działalności prowadzonej w Polsce.

Masowość tego zjawiska spowodowała, iż po pewnym czasie sprawą zainteresował się ZUS, który zaczął kwestionować umowy zawierane z zagranicznymi pracodawcami. Tym samym ZUS zaczął wydawać przedsiębiorcom decyzje o podleganiu ubezpieczeniom z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej w Polsce. Wskutek tego, osoby takie zmuszane były przez ZUS do zapłaty zaległych składek wraz z odsetkami.

Część tych osób nie poddała się jednak i, odwołując się od decyzji ZUS, wstąpiła na drogę sądową.

Jedna z wielu takich spraw dotyczyła kobiety prowadzącej działalność gospodarczą w Polsce, która jednocześnie zatrudniła się na 1/8 etatu na Słowacji. Zgodnie z przepisami unijnymi, Polka została automatycznie objęta ubezpieczeniami na Słowacji i zwolniona została z opłacania składek ZUS w Polsce.

Pomimo iż kobieta przedstawiła w ZUS-ie słowacką umowę o pracę, to jednak po pewnym czasie, ZUS zażądał od niej dowodów na to, iż umowa ta jest rzeczywiście wykonywana. Kobieta została wezwana do przedstawienia m.in. biletów za przejazdy na Słowację oraz rachunków za zakwaterowanie. W związku z tym, iż dowody takie do ZUS-u nie dotarły, ZUS stwierdził, iż umowa ze słowackim pracodawcą jest nieważna i służyła jedynie obejściu prawa. Na podstawie tego stwierdzenia ZUS wydał decyzję o podleganiu ubezpieczeniom w Polsce i zażądał zapłaty kilkunastu tysięcy złotych tytułem zaległych składek.

Polka odwołała się od decyzji ZUS, jednak przegrała sprawę w Sądzie I instancji. Również Sąd Apelacyjny podtrzymał stanowisko ZUS. W tej sytuacji kobieta wniosła skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego.

Skarga okazała się skuteczna. Sąd Najwyższy uchylił wyroki sądów oraz decyzję ZUS.

W swoim wyroku (Sygn. akt II UK 333/12) Sąd Najwyższy stwierdził wyraźnie, iż:

"Osoba podejmująca pracę w innym państwie Unii podlega w zakresie ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu tego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca najemna."

Sąd Najwyższy stwierdził również, iż ZUS nie miał prawa unieważniać umowy zawartej poza granicami Polski. Według Sądu Najwyższego ZUS nie miał prawa kwestionować umowy, gdyż takie rozstrzygnięcia nie leżą w jego kompetencjach. ZUS mógł co najwyżej zwrócić się z prośbą o wyjaśnienie sprawy do instytucji słowackich. Polska instytucja, jaką jest ZUS, nie mogła jednak badać stosunku pracy zawartego poza granicami Polski.

Pomimo że wyrok Sądu Najwyższego jest korzystny dla przedsiębiorców, to jednak nie daje polskim firmom całkowitej gwarancji uniezależnienia się od decyzji wydawanych przez ZUS. Zgodnie z wyrokiem, ZUS nie może co prawda stwierdzać nieważności zagranicznych umów, ale może wystąpić z wnioskiem o zbadanie takiej umowy do instytucji innego państwa. W międzyczasie pojawiły się więc inne rozwiązania umożliwiające uniknięcie płacenia wysokich składek ZUS w Polsce. Polegają one m.in. na całkowitym wyrejestrowaniu działalności w Polsce i "przeniesieniu" jej do kraju, w którym obowiązują znacznie niższe składki (szczegóły tutaj).