Składki ZUS - Aktualne i historyczne

 

26/01/2012

Zaległości wobec ZUS z tytułu niezapłaconych składek mogą zostać rozłożone na raty lub, w szczególnych sytuacjach, całkowicie umorzone.

 

Na czym polega rozłożenie należności wobec ZUS na raty?

Rozłożenie należności z tytułu składek ZUS na raty polega na możliwości uregulowania tych należności w dłuższym okresie czasu, określonym przez ZUS, bez konsekwencji przymusowego ich dochodzenia w trybie egzekucji.

Harmonogram spłaty zadłużenia, określający m.in. liczbę rat, uzależniony jest od możliwości płatniczych dłużnika, czyli środków, jakie może on przeznaczyć na spłatę zobowiązań w ramach udzielonej ulgi.

Uwzględnienie wniosku o ulgę w formie ratalnej spłaty zadłużenia powoduje, że odsetki za zwłokę nie są naliczane począwszy od dnia następnego po dniu wpływu wniosku w tej sprawie. Natomiast od składek, które rozłożono na raty, Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobowiązany jest naliczyć - do każdej raty - opłatę prolongacyjną, w wysokości 50% stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy.

Rozłożenie spłaty zadłużenia na raty powoduje zawieszenie wcześniej wszczętych i niezakończonych postępowań egzekucyjnych, dotyczących należności objętych ulgą. 

 

Kto może ubiegać się o ratalną spłatę należności?

O ratalną spłatę należności może ubiegać się każda osoba odpowiedzialna za zadłużenie z tytułu składek, która nie ma środków finansowych na jednorazową spłatę tego zadłużenia. Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o taką ulgę są między innymi:

• płatnicy składek oraz byli płatnicy składek ( tj. osoby, które mają zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek w związku z prowadzoną w przeszłości działalnością gospodarczą),

• osoby, na które - stosowną decyzją - przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek (osoba trzecia i następca prawny),

• małżonkowie odpowiadający - z majątku wspólnego - za zadłużenie z tytułu składek współmałżonka.

Wniosek dłużnika o przyznanie omawianej ulgi musi być wyczerpująco umotywowany i wskazywać, że zastosowanie ulgi jest uzasadnione szczególnymi okolicznościami, z powodu których dłużnik nie jest w stanie jednorazowo uregulować należności z tytułu składek. Należy zaznaczyć, że z uwagi na publicznoprawny charakter należności rozłożenie spłaty zadłużenia na raty jest rozwiązaniem o charakterze wyjątkowym, bowiem zasadą jest terminowe opłacanie należnych składek.

 

Jakie warunki muszą być spełnione, aby rozłożyć zaległości wobec ZUS na raty?

Warunkami niezbędnymi do rozpatrzenia sprawy o udzielenie omawianej ulgi są:

• złożenie wniosku o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty wraz z dokumentacją umożliwiającą ocenę zasadności udzielenia ulgi,

• uregulowanie kwoty odpowiadającej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne, a także składki na ubezpieczenie zdrowotne za ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia, tj. np. pracownicy, zleceniobiorcy wraz z odsetkami za zwłokę - za okres mający zostać objęty ewentualną ulgą, wnioskowany przez dłużnika,

• uregulowanie kosztów egzekucyjnych w przypadku, gdy zadłużenie objęte jest egzekucją prowadzoną przez dyrektora oddziału będącego organem egzekucyjnym,

• po złożeniu wniosku o ulgę - terminowe i w pełnej wysokości opłacanie składek bieżących (przez płatników aktualnie zobowiązanych do ich opłacania).

Co wynika z zawarcia umowy o ratalnej spłacie zadłużenia?

Zawarcie umowy o ratalnej spłacie zadłużenia rodzi dla obu stron umowy konkretne obowiązki, ale również przyznaje określone uprawnienia.

Obowiązki dłużnika

• Dokonywanie w terminie i w pełnej wysokości wpłat na poszczególne raty, zgodnie z harmonogramem spłaty zadłużenia. W przypadku dokonania wpłaty na poczet danej raty po terminie albo w terminie i w zaniżonej wysokości, wpłacone kwoty rozliczane są na pokrycie najstarszej zaległości. W takiej sytuacji nie jest pobierana opłata prolongacyjna, a w jej miejsce pobiera się odsetki za zwłokę naliczone od terminu wymagalności danej składki do dnia zapłaty włącznie. Oznacza to, że na koncie płatnika może powstać różnica składek, od której nadal należne będą odsetki za zwłokę.

• Dokonywanie wpłat na poszczególne raty na wskazane w umowie numery rachunków bankowych i oznaczanie wpłat określonymi w umowie symbolami. Ze względu na obowiązujące przepisy dotyczące zasad dokonywania rozliczeń, istotne jest dołożenie szczególnej staranności w zakresie prawidłowego oznaczania wpłat poszczególnych rat, bowiem błędne ich oznaczenie może spowodować, że zostaną one rozliczone na inne należności, co będzie skutkowało zerwaniem umowy ratalnej i natychmiastową ich wymagalnością.

• Regulowanie w ustawowym terminie i w pełnej wysokości składek bieżących. Niezaewidencjonowanie na koncie płatnika, składek bieżących, w terminie 14 dni liczonych od dnia ich wymagalności, powoduje zerwanie umowy ratalnej. Powyższego terminu nie należy rozumieć jako odstępstwa od zasady opłacania składek bieżących w terminie wynikającym z powszechnie obowiązujących przepisów. Należy mieć również na uwadze, iż konsekwencją regulowania składek po ustawowym terminie, oprócz możliwości zerwania warunków umowy ratalnej, jest obowiązek naliczenia i opłacenia odsetek za zwłokę. W przypadku, gdy płatnik dokonuje wpłaty po ustawowym terminie w wysokości wynikającej ze złożonej deklaracji rozliczeniowej, wpłata taka rozliczana jest proporcjonalnie na należność główną i odsetki za zwłokę. Oznacza to, że na koncie płatnika może powstać różnica składek, od której należne będą odsetki za zwłokę.

• Prawidłowe opisywanie pola deklaracji na dokumencie płatniczym w zakresie oznaczenia składki bieżącej. Niespełnienie tego obowiązku może skutkować zerwaniem układu ratalnego z uwagi na rozliczenie wpłaty na poczet innych należności i nie pokryciem składki bieżącej. Ze względu na obowiązujące przepisy, dotyczące zasad dokonywania rozliczeń, istotne jest zatem dołożenie szczególnej staranności w zakresie prawidłowego oznaczania wpłat składek bieżących.

 

Uprawnienia dłużnika

• Podpisując umowę dłużnik uzyskuje prawo do spłaty zadłużenia w dłuższym okresie czasu, ale na warunkach określonych w harmonogramie, bez konsekwencji przymusowego ich dochodzenia w trybie egzekucji. Oznacza to, że wszczęte postępowania egzekucyjne zostaną zawieszone i nie wdrażane będą nowe w okresie obowiązywania umowy o rozłożeniu należności na raty. Natomiast po całkowitej spłacie należności objętej umową oraz uregulowaniu ewentualnych kosztów egzekucyjnych, podjęte zostaną działania zmierzające do umorzenia postępowań egzekucyjnych.

• W przypadku braku możliwości pozyskania środków na spłatę należności na warunkach określonych w umowie, dłużnik ma prawo wystąpić z wnioskiem o zmianę warunków udzielonej ulgi. W tym celu dłużnik powinien przedłożyć dokumentację umożliwiającą ocenę zasadności dokonania zmian w obecnym harmonogramie spłaty, w której znajduje się potwierdzenie przyczyny niemożności regulowania rat w dotychczasowej wysokości. Oznacza to, że zakres wymaganej dokumentacji umożliwiającej podjęcie rozstrzygnięcia w przedmiocie zmiany warunków jest uzależniony od przyczyn braku możliwości regulowania dotychczasowych rat. W ramach zmiany warunków udzielonej ulgi istnieje możliwość wydłużenia okresu spłaty należności, zmiany terminu płatności rat lub ich wysokości. Zmiana warunków może dotyczyć wyłącznie należności objętych ratami, których termin płatności określony w umowie ratalnej nie upłynął. Oznacza to, iż do czasu ewentualnego podpisania aneksu do umowy, należności objęte umową o ratalnej spłacie należności podlegają zapłacie zgodnie z dotychczasowym harmonogramem spłaty. Możliwość renegocjacji warunków umowy może również dotyczyć sytuacji skutkujących wcześniejszą spłatą należności. W przypadku zmiany warunków udzielonej ulgi, w stosunku do należności objętych ratami, których termin płatności nie upłynął, następuje przeliczenie opłaty prolongacyjnej, natomiast wysokość odsetek pozostaje bez zmian. Wystąpienie przez dłużnika prowadzącego działalność gospodarczą o renegocjację warunków udzielonej ulgi na spłatę należności z tytułu składek, która w przypadku pozytywnego rozpatrzenia będzie skutkowała zawarciem aneksu do umowy, wymaga dokonania przez Zakład oceny wniosku pod kątem przepisów o pomocy publicznej, tzn. ustalenia, czy zmiana warunków umowy będzie skutkowała udzieleniem pomocy publicznej.

• W szczególnie uzasadnionych sytuacjach, gdy zaistniały lub mogą zaistnieć okoliczności skutkujące rozwiązaniem zawartej umowy, dłużnik może wystąpić z wnioskiem o utrzymanie w mocy zawartej umowy ratalnej. Analogicznie jak w przypadku renegocjacji, ocena zasadności utrzymania w mocy umowy ratalnej będzie dokonywana na podstawie dokumentacji przedłożonej przez wnioskodawcę, z której wynika jakie były lub będą przyczyny niemożliwości wywiązania się z warunków umowy. Należy mieć również na uwadze, że dłużnik zobowiązany jest do zapłaty należności, które nie zostały uregulowane w terminie określonym w umowie wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi do dnia zapłaty włącznie. Utrzymanie w mocy udzielonej ulgi oznacza, iż dłużnik może kontynuować spłatę należności objętych umową ratalną na określonych warunkach i nie podjęte zostaną działania do wznowienia uprzednio zawieszonego postępowania egzekucyjnego lub zmierzające do przymusowego wyegzekwowania należności w trybie egzekucji.

• Na każdym etapie realizacji udzielonej ulgi istnieje możliwość odstąpienia przez dłużnika od realizacji umowy ratalnej. W takim przypadku rozwiązanie umowy następuje z dniem wskazanym przez dłużnika w pisemnym oświadczeniu, nie wcześniej jednak niż z dniem jego złożenia w Zakładzie. Należy jednak pamiętać, iż w sytuacji odstąpienia od realizacji umowy, należności z tytułu składek objęte ratalną spłatą będą natychmiast wymagalne wraz z odsetkami za zwłokę, co oznacza, że w przypadku ich nieuregulowania będą one przymusowo dochodzone w trybie egzekucji.

O czym należy pamiętać?

• Złożenie wniosku o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty nie gwarantuje udzielenia ulgi i nie stanowi ustawowej przesłanki do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. W sytuacji odmowy udzielenia ulgi dłużnik zobowiązany jest do uregulowania zadłużenia wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi do dnia zapłaty włącznie.

• Niedotrzymanie przez dłużnika warunków udzielonej ulgi skutkuje natychmiastowym zerwaniem umowy o rozłożenie należności z tytułu składek na raty. Oznacza to, iż należności uprzednio objęte umową stają się natychmiast wymagalne. W takiej sytuacji następuje niezwłoczne podjęcie działań zmierzających do przymusowego ich dochodzenia w trybie egzekucji, co przyczyni się do zwiększenia zadłużenia nie tylko o należne odsetki za zwłokę, ale również o ewentualne koszty upomnienia oraz koszty egzekucji.

• W celu zapewnienia zabezpieczenia spłaty wierzytelności publicznoprawnych, jak i prawidłowości realizacji postanowień umowy o ratalnej spłacie zadłużenia, Zakład jest uprawniony do podejmowania działań zmierzających do ustanowienia na składnikach majątkowych dłużnika stosownych zabezpieczeń. Zawarcie umowy ratalnej nie wyklucza zatem ustanowienia zabezpieczenia hipotecznego albo zastawu. Oznacza to, że ewentualne ustanowienie hipoteki przymusowej jest czynnością o charakterze zabezpieczającym. Ma ono na celu ochronę interesów wierzyciela, stwarzając gwarancję, że zobowiązanie zostanie spłacone. Jeżeli dłużnik ureguluje powstałe należności zgodnie z harmonogramem określonym w umowie, egzekucja z nieruchomości lub ruchomości nie będzie prowadzona, a po spłacie zadłużenia wydane zostanie stosowne zaświadczenie stanowiące podstawę do wykreślenia wpisu hipotecznego lub podjęte zostaną działania w celu odstąpienia od dokonanego zastawu.

 

Umorzenie składek


Zakład Ubezpieczeń Społecznych może, na wniosek dłużnika, umorzyć zaległe składki ZUS. Umorzenie zaległości wobec ZUS jest jednak szczególną procedurą stosowaną jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Umorzenie składek może więc nastąpić w przypadku:

• stwierdzenia całkowitej nieściągalności należności publicznych lub

• ze względu na ważny interes osoby zobowiązanej.

Stwierdzenie całkowitej nieściągalności należności publicznoprawnych

Całkowita nieściągalność należności zachodzi, gdy:

• dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku, lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie,

• sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w prawie upadłościowym,

• nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku: majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie,

• nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym,

• wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,

• naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,

• jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Ważny interes osoby zobowiązanej

Przez ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia składek należy rozumieć wystąpienie okoliczności, które uniemożliwiają spłatę zadłużenia, a w szczególności:

• ubóstwo zobowiązanego, zagrażające jego dalszej egzystencji wynikające z niezapewnienia minimum socjalnego oraz sytuacja, gdy po uiszczeniu należności z tytułu składek dłużnik nie będzie dysponował środkami finansowymi pozwalającymi na zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych,

• zdarzenia losowe i klęski żywiołowe,

• choroba zobowiązanego lub członków jego najbliższej rodziny (np. małżonka, dzieci, rodziców), nad którymi zobowiązany do spłaty należności sprawuje bezpośrednią opiekę - uniemożliwiająca pozyskiwanie dochodów niezbędnych do podjęcia spłaty zadłużenia.

Rozstrzygnięcie, czy w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za umorzeniem należności jest uzależnione od udowodnienia przez zobowiązanego, że ze względu na jego sytuację materialną i rodzinną uregulowanie zaległości spowodowałoby zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny.

Kto może ubiegać się o umorzenie należności z tytułu składek?

O umorzenie należności może ubiegać się każda osoba odpowiedzialna za zadłużenie z tytułu składek, która nie ma środków finansowych na jego spłatę. Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o umorzenie są między innymi:

• płatnicy składek oraz byli płatnicy składek (tj. osoby, które mają zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek w związku z prowadzoną w przeszłości działalnością gospodarczą),

• osoby, na które - stosowną decyzją - przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek (osoba trzecia i następca prawny),

• małżonkowie odpowiadający - z majątku wspólnego - za zadłużenie z tytułu składek współmałżonka.

Należy mieć na uwadze, że o umorzenie na podstawie art. 17 ustawy z 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw mogą ubiegać się jedynie osoby fizyczne, w stosunku do których nie miały zastosowania przepisy ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz. U. Nr 255, poz. 1287 ze zm.). Uprawnionymi zatem do złożenia wniosku o umorzenie w tym trybie są m.in.: dłużnicy, którzy w okresie obowiązywania ustawy restrukturyzacyjnej z racji zaprzestania prowadzenia działalności nie byli przedsiębiorcami, osoby trzecie, następcy prawni, dłużnicy rzeczowi.

Natomiast w sprawie o umorzenie z uwagi na ważny interes osoby zobowiązanej, o którym mowa w art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zakres podmiotowy został ograniczony wyłącznie do należności z tytułu składek ubezpieczonych będących jednocześnie płatnikami tych składek, tj. do osób opłacających składki na własne ubezpieczenia.
Uprawnienie do ubiegania się o umorzenie w trybie art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych posiadają:

• osoby aktualnie prowadzące działalność (będące jednocześnie osobami ubezpieczonymi i płatnikami składek),

• osoby, które już zaprzestały prowadzenia działalności, ale nadal ciąży na nich obowiązek uregulowania zaległych zobowiązań z tytułu jej prowadzenia,

• następcy prawni lub osoby trzecie, którym Zakład wydał decyzję o zakresie odpowiedzialności za zobowiązania płatnika z tytułu składek.

Przepis art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pod względem podmiotowym nie dotyczy zatem płatników będących osobami prawnymi, a tym samym nie będzie miał zastosowania do osób trzecich, na które decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązana płatnika składek - m.in. spółki kapitałowej.


Należy pamiętać, że złożenie wniosku o umorzenie należności z tytułu składek nie gwarantuje, że należności te zostaną umorzone i nie stanowi ustawowej przesłanki do zawieszenia postępowania egzekucyjnego.

Zobacz również:	Jak uniknąć ZUS?
	Umorzenie składek ZUS. Ustawa abolicyjna
	W jaki sposób ustalane są składki ZUS dla przedsiębiorców?