18/12/2018
(23/03/2017)
Kobieta zatrudniona na umowie zlecenie może liczyć na przyznanie zasiłku macierzyńskiego na takich samych prawach jak pracownik etatowy. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady. Jak uniknąć pułapek?
Pracownik etatowy może korzystać z wielu przysługujących mu ustawowo uprawnień. Jednym z nich jest zasiłek macierzyński wypłacany kobiecie po urodzeniu dziecka. Przy spełnieniu pewnych warunków, na te same uprawnienia może liczyć również osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia. Czego zatem powinna dopilnować przyszła mama pracująca na umowie zleceniu, aby uzyskać prawo do zasiłku macierzyńskiego w tej samej wysokości, co kobieta na etacie?
Komu przysługuje zasiłek macierzyński?
Zasiłek macierzyński przysługuje każdej kobiecie, która urodziła dziecko w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.
Aby podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, konieczne jest opłacenie składki chorobowej. I tu pojawia się pierwsza różnica między umową zlecenia a etatem. W przypadku umowy o pracę, składka chorobowa jest bowiem odprowadzana obowiązkowo od każdej umowy. W przypadku zaś umowy zlecenia, składki te często nie są obowiązkowe. Zleceniobiorca może jednak zadeklarować chęć ich odprowadzania na zasadzie ubezpieczenia dobrowolnego.
Kobieta zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, która chciałaby w przyszłości otrzymać zasiłek macierzyński, powinna zatem zadbać o to, aby objęto ją ubezpieczeniem chorobowym. W tym celu powinna zgłosić do zleceniodawcy chęć odprowadzania składki chorobowej.
UWAGA! Opłacanie dobrowolnej składki chorobowej jest możliwe tylko w sytuacji, gdy umowa podlega obowiązkowemu oskładkowaniu emerytalnemu i rentowemu. W sytuacji jednak, gdy składki emerytalna i rentowa opłacane są dobrowolnie, przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego nie będzie możliwe.
Ważna umowa w dniu porodu
Kolejną istotną kwestią, na którą należy zwrócić baczną uwagę, jest czas trwania umowy. Zasiłek macierzyński przysługuje bowiem jedynie tym kobietom, które posiadają aktualne zatrudnienie w dniu porodu. Istotne zatem jest, aby umowa nie wygasła przed dniem urodzenia dziecka.
W przypadku kobiet zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, sytuacja jest niezwykle prosta. Ciąża chroni bowiem przed zwolnieniem. Nawet w przypadku, gdy umowa o pracę została zawarta na czas określony i formalnie kończy się przed dniem porodu, pracodawca nie może zwolnić kobiety po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Ciąża powoduje bowiem, iż umowa taka ulega automatycznemu przedłużeniu do dnia porodu, co przekłada się na 100-procentową pewność otrzymania zasiłku macierzyńskiego.
Zupełnie inaczej wygląda jednak sytuacja kobiety zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia. Ciąża nie stanowi w tym przypadku kategorii ochronnej. Zleceniodawca może zatem w każdym momencie zwolnić kobietę spodziewającą się dziecka. Co więcej, jeśli umowa zlecenie wygasa przed dniem porodu, to nie zostanie ona automatycznie przedłużona, jak w przypadku umowy o pracę. W takim przypadku, przyszła mama zostanie - w dniu narodzin dziecka - bez umowy i bez prawa do zasiłku macierzyńskiego. W takiej sytuacji należy zatem odpowiednio wcześniej zadbać o ewentualne przedłużenie umowy zlecenia, przynajmniej do dnia porodu.
W tym miejscu należy również wspomnieć, iż nie ma znaczenia to, czy umowa zlecenie będzie trwać do końca okresu pobierania zasiłku czy też wygaśnie dzień po porodzie. Istotne jest tylko to, czy zatrudnienie miało miejsce w tym jednym konkretnym dniu, tj. w dniu porodu. Jeśli tak, zasiłek zostanie przyznany w pełnym zakresie, tj. na okres 12 miesięcy.
W kwestii przyznania prawa do zasiłku, nie ma również znaczenia fakt, jak długo umowa trwała przed dniem porodu, ani to, przez jaki czas kobieta objęta była ubezpieczeniem chorobowym. Do ubezpieczenia chorobowego można bowiem przystąpić w dowolnym momencie, np. miesiąc przed narodzinami dziecka. W takiej sytuacji kobieta również nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego.
Jak długo wypłacany jest zasiłek macierzyński?
W obecnym stanie prawnym zasiłek macierzyński wypłacany jest:
- za okres urlopu macierzyńskiego, tj. 20 tygodni oraz
- za okres urlopu rodzicielskiego, tj. 32 tygodni.
Łączny okres pobierania zasiłku macierzyńskiego wynosi zatem 52 tygodnie. Okres ten jest jednakowy, zarówno w przypadku kobiet zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, jak i tych zatrudnionych na umowie zlecenie.
Jaka jest wysokość zasiłku macierzyńskiego na umowie zlecenie?
Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi średnia podstawa wymiaru składki chorobowej z 12 pełnych miesięcy poprzedzających miesiąc porodu (co do zasady, jest to więc średnie wynagrodzenie brutto z umowy zlecenia z ostatniego roku), pomniejszona o ustawowy wskaźnik w wysokości 13,71%.
Jeśli umowa zlecenie wykonywana była krócej niż 12 miesięcy, to do średniej uwzględnia się tylko te pełne miesiące, w których umowa była rzeczywiście wykonywana. W praktyce, możliwa jest więc sytuacja, w której umowa zawarta została zaledwie miesiąc przed porodem. W takim przypadku podstawa wymiaru zasiłku równa będzie wynagrodzeniu brutto z tego jednego miesiąca.
Tak wyliczona podstawa wymiaru służy do ustalenia wysokości zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek ten wynosi:
- 100% podstawy wymiaru przez pierwsze 26 tygodni oraz
- 60% podstawy wymiaru przez kolejne 26 tygodni.
Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby zasiłek macierzyński był wypłacany przez cały rok w równej kwocie, tj. w uśrednionej wysokości 80% podstawy wymiaru. W takim przypadku jednak, w ciągu 21 dni od dnia porodu kobieta powinna przesłać do zleceniodawcy odpowiedni wniosek (jest on dostępny tutaj).
Przykład
Pani Anna jest w siódmym miesiącu ciąży. W dniu 1 października 2018 roku Pani Anna zaczęła wykonywać pracę na podstawie - zawartej w tym samym dniu - umowy zlecenia. Umowa zlecenie została zawarta na czas określony do dnia 31 marca 2019 r. Miesięczne wynagrodzenie brutto z tytułu tej umowy wyniosło 3500 zł w paźdzerniku oraz 4500 zł w listopadzie.
Umowa ta jest dla Pani Anny jedynym tytułem ubezpieczenia, w związku z czym zleceniodawca odprowadza z tytułu umowy obowiązkowe składki: zdrowotną, emerytalną i rentową. Jednak na wniosek Pani Anny z wynagrodzenia potrącona została również dobrowolna składka chorobowa.
W dniu 1 grudnia Pani Anna urodziła syna. W dniu 10 grudnia Pani Anna wysłała do zleceniodawcy wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.
W opisanej sytuacji, Pani Annie będzie przysługiwał zasiłek macierzyński, gdyż w dniu porodu posiadała ona tytuł do ubezpieczenia w postaci umowy zlecenia (umowa do końca czerwca). Ponadto, z tytułu tejże umowy, odprowadzana była składka chorobowa, co stanowi warunek konieczny do ustalenia prawa do zasiłku.
Zgodnie z wnioskiem wysłanym do zleceniodawcy, ZUS przyzna Pani Annie zasiłek macierzyński na okres 52 tygodni, tj. na okres od 1 grudnia 2018 roku do 30 listopada 2019 roku. Dla ZUS-u nie będzie miał znaczenia fakt, iż umowa wygasa już w marcu 2019 roku, tj. w trakcie pobierania zasiłku. Zasiłek będzie wypłacany nawet po tej dacie.
W jaki sposób ZUS ustali wysokość zasiłku macierzyńskiego? Podstawę wymiaru zasiłku stanowi średnia wynagrodzenia, od którego odprowadzana była składka chorobowa. W tym przypadku umowa wykonywana była jedynie przez dwa miesiące, a więc średnia wyliczona zostanie jedynie z tych dwóch miesięcy:
(3 500 + 4 500) / 2 = 4 000 zł
Tak obliczona średnia pomniejszana jest o ustawowy wskaźnik równy 13,71%
4 000 * (1-0,1371) = 3 451,60 zł
W związu z tym, że Pani Anna złożyła odpowiedni wniosek w terminie 21 dni od dnia porodu, zasiłek będzie wypłacany przez cały rok w równej kwocie stanowiącej 80% podstawy wymiaru. Zasiłek ten wyniesie więc:
3 451,60 * 80% = 2 761,28 zł
Od tej kwoty ZUS potrąci jeszcze zaliczkę na podatek dochodowy:
2 761,28 - 18% * (2 761,28) = 2 264,25 zł
Ostatecznie, Pani Anna otrzyma zasiłek macierzyński w wysokości 2264,25 zł w każdym z 12 miesięcy po porodzie.
AKTUALIZACJA (08.06.2022): Zgodnie z nowymi przepisami, zasiłek macierzyński zostanie zwolniony z podatku dochodowego (zobacz szczegóły).
Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego
Przypomnijmy, iż od stycznia 2016 roku obowiązują przepisy, zgodnie z którymi zasiłek macierzyński nie może być niższy niż 1000 zł netto.
Oznacza to, że jeżeli wyliczona przez ZUS kwota zasiłku macierzyńskiego (po potrąceniu zaliczki na PIT) wyniesie mniej niż 1000 zł, to ZUS zobowiązany jest do wypłacenia tzw. wyrównania zasiłku macierzyńskiego. Wyrównanie to wypłacane jest w takiej kwocie, aby ostateczna kwota zasiłku wyniosła 1000 zł netto.
Jakie dokumenty należy złożyć, aby otrzymać zasiłek macierzyński?
Osoba zatrudniona na postawie umowy zlecenie, powinna dostarczyć swojemu zleceniodawcy dwa dokumenty:
- akt urodzenia dziecka oraz
- wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego (można go pobrać tutaj)
Aby uniknąć późniejszych problemów ze strony ZUS, wniosek powinien zawierać również oświadczenie o braku zamiaru korzystania z urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka. Pełen wzór wniosku wraz z oświadczeniem można pobrać z tej strony.
Czy można pracować w okresie pobierania zasiłku?
Okres, w którym świeżo upieczona mama pobiera zasiłek macierzyński, nie jest tożsamy z niezdolnością do pracy. W okresie pobierania zasiłku możliwe jest więc podjęcie przez kobietę aktywności zawodowej i pobieranie dodatkowego wynagrodzenia. O tym, w jaki sposób podjąć tę pracę, aby jednocześnie nie stracić prawa do zasiłku macierzyńskiego, pisaliśmy w tym artykule.
| Zobacz również: | Jak uniknąć składek ZUS? |
| Urlop wychowawczy dla przedsiębiorcy | |
| Nowy sposób liczenia zasiłku macierzyńskiego | |
