22/03/2023
Wieloletni spór z ZUS ostatecznie zakończył się wygraną kobiet. Sąd Najwyższy przyznał rację matkom, które korzystając z ustawowych możliwości, pobierały nawet 60 tysięcy złotych zasiłku macierzyńskiego.
Przypomnijmy, że obowiązujące do 2015 roku przepisy dawały kobietom możliwość kilkukrotnego podwyższenia zasiłku macierzyńskiego po opłaceniu zaledwie jednej miesięcznej składki ZUS.
Mechanizm był bardzo prosty. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą a także osób z nimi współpracujących, kwota zarówno zasiłku chorobowego, jak i zasiłku macierzyńskiego zależała od średniej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe. Tę średnią wylicza się z ostatnich 12 miesięcy.
Przepisy obowiązujące do 2015 roku dawały jednak możliwość, aby średnia ta wyliczona została tylko z jednego miesiąca. W takim przypadku wystarczyło, aby kobieta opłaciła przez jeden miesiąc składkę od najwyższej możliwej podstawy. Szczegóły tego mechanizmu opisywaliśmy tutaj.
Opłacenie jednej miesięcznej składki w wysokości ok. 3500 zł upoważniało kobietę do pobierania zasiłku macierzyńskiego w kwocie aż 5300 zł miesięcznie. Początkowo zasiłek macierzyński przysługiwał przez okres 24 tygodni, co dawało łączny zasiłek w kwocie ok. 35 tys. zł. W późniejszym okresie jednak okres pobierania zasiłku wydłużony został do 52 tygodni, co upoważniało do pobrania świadczeń w wysokości aż 63 tys. zł (zobacz szczegóły).
Niektóre z przedsiębiorczych kobiet uzyskiwały z zasiłków jeszcze wyższe kwoty. Działo się tak w sytuacji, gdy na kilka miesięcy przez porodem kobieta skorzystała ze zwolnienia chorobowego. Wtedy, oprócz zasiłku macierzyńskiego, pobierała również kilkumiesięczny zasiłek chorobowy, łącznie inkasując z ZUS nawet 100 tys. zł świadczeń.
Z opisanego wyżej rozwiązania skorzystało tysiące kobiet. Nic dziwnego, bowiem z punktu widzenia przepisów, aż do 2015 roku rozwiązanie to było w pełni legalne. Nie przeszkodziło to jednak ZUS-owi, aby zakwestionować tę legalność i zażądać od wielu kobiet zwrotu wypłaconych wcześniej zasiłków.
Kobiety, które postanowiły odwoływać się od decyzji ZUS, ostatecznie niemal zawsze wygrywały w sądach batalie o prawo do podwyższonych zasiłków. Nie inaczej było w przypadku kobiety, której sprawa właśnie zakończyła się przed Sądem Najwyższym.
W tym przypadku ZUS również zakwestionował prawo do wysokiego zasiłku chorobowego i macierzyńskiego, stwierdzając, iż "dochody kobiety nie pozwalały na opłacanie tak wysokich składek", a kobieta "w sposób instrumentalny wykorzystała powszechny system ubezpieczeń w celu zapewnienia sobie źródła wysokich świadczeń." Decyzję ZUS podtrzymały następnie sądy I i II instancji.
Odmienne zdanie zaprezentował jednak Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 2 marca 2023 roku (sygn. II NSNc 107/23) przyznał rację kobiecie, jednocześnie stwierdzając że:
"ZUS nie może kwestionować kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli ta kwota mieści się w granicach określonych ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych."
Sąd Najwyższy w swoim wyroku podkreślił również, iż wysokość kwoty, jaką przedsiębiorca deklaruje jako podstawę wymiaru składek, zależy wyłącznie od decyzji samego przedsiębiorcy:
"Ingerencja w tę sferę jakiegokolwiek innego podmiotu jest niedopuszczalna, chyba że ma wyraźne umocowanie w przepisach. Kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do dokonywania ocen w zakresie sposobu wykonywania przez ubezpieczonego jego prawa nie można się zatem ani domyślać, ani wywodzić ich wyłącznie „z kardynalnych wartości i zasad obowiązującego systemu ubezpieczeń społecznych”."
Sąd Najwyższy zauważył również, że obowiązek opłacania składek i ich wysokość nie są powiązane z osiąganymi przychodami, lecz wyłącznie z istnieniem tytułu ubezpieczenia i zadeklarowaną przez ubezpieczonego kwotą, niezależnie od tego, czy osiąga on przychody i w jakiej wysokości.
Pełna treść wyroku Sądu Najwyższego dostępna jest na tej stronie.
Jeśli chcesz otrzymywać bieżące informacje na ten temat, zapisz się na nasz newsletter:
| Zobacz również: | Jak uzyskać dopłatę do paliwa w 2023 roku? |
| Składka zdrowotna niezgodna z Konstytucją | |
| ZUS: Pod tej dacie nie złożysz dokumentów | |
